ZORGPLICHT BANKEN
Ons kantoor heeft ruime ervaring opgedaan met zaken over producten van financiële instellingen: banken en verzekeraars. Deze instellingen moeten een “zorgplicht” in acht nemen. Gedreven door prikkels zoals verkoopbonussen, gaat dat niet altijd goed.
Aandelenlease-affaire
Kort na de oprichting van ons kantoor barstte de effectenlease-affaire los. Dexia, Aegon en andere instellingen hadden veelal onervaren klanten leningen verkocht, waarmee werd belegd in aandelen. De contracten expireerden toen de koersen laag stonden, met een restschuld als gevolg. De klanten – de meesten hadden geen enkele ervaring met beleggen en dachten dat ze zouden sparen – werden massaal gedagvaard door de banken. Wij kregen ruim 500 zaken in behandeling. Al snel keerden de kansen. De banken hadden grote fouten gemaakt bij het verkopen van de producten en de rollen draaiden om: klanten kregen geld terug en de banken moesten hun verlies nemen. Dexia moest zelfs zijn vestiging in Nederland sluiten. Bij deze affaire hebben we ervaring opgedaan met de grootste collectieve rechtszaak tot dan toe: de algemeen verbindendverklaring van de “Regeling-Duisenberg”.
Woekerpolissen
De effectenlease-affaire werd gevolgd door een reeks andere affaires, zoals de woekerpolissen. Verzekeraars en banken verkochten beleggingspolissen met tegenvallende rendementen. Dat is het gevolg van grotendeels verborgen kosten, waarover bij het sluiten van het contract geen inlichtingen aan de klant zijn verschaft. Er loopt nog een groot aantal rechtszaken. De tactiek van de banken en verzekeraars kiezen voor een uitputtingsslag.
De video toont een fragment van de uitzending van “Meldpunt” uitzending van 18 oktober 2017, “buitenlandse bellers jagen op Nederlands spaargeld”, in aanwezigheid van onze advocaat Marius Hupkes. Copyright Omroep Max.
Rente-opslagen
Daarnaast spelen kleinere affaires in de financiele wereld, die niettemin voor de klanten van groot belang zijn. De Europese Centrale Bank heeft om de kredietverlening op gang te brengen en de economie te stimuleren de rente sterk verlaagd. De banken geven deze lage rente niet altijd door aan klanten, integendeel: zij reageren met een opslag op de rente. De juridische basis hiervoor is soms zwak of ronduit ongeldig. Bij woninghypotheken zijn de banken al meermalen door de rechter teruggefloten.
Bijzonder beheer
Iets vergelijkbaars speelt bij kredieten aan het bedrijfsleven. Banken kunnen bedrijven onderbrengen bij hun afdeling Bijzonder Beheer en allerlei maatregelen eisen om krediet versneld terug te betalen. Dat heeft de ene keer te maken met daadwerkelijke problemen bij het bedrijf. In andere gevallen gaat het in wezen om problemen bij de bank (gewenste krimp van de kredietportefeuille). Wij treden op voor ondernemers die onder druk worden gezet om kredietarrangementen te wijzigen. Een bank moet (gelukkig) aan een groot aantal zorgvuldigheidseisen voldoen; de primaire functie van een bank is dat zij dienend is aan de economie en dus niet in alle gevallen haar eigen belang voorop kan stellen.
Tegenhouden verkoop woning bij onderwaarde
Een aparte categorie zaken waarbij we ervaring hebben opgedaan met procedures tegen de economische en juridische macht van banken, betreft het afdwingen van de verkoop van woningen met overwaarde tegen de wil van de bank. Deze problematiek speelt bij mensen met schulden. Door de verkoop van een woning die onder water staat tegen te houden kan de bank toelating van de klant tot de Wet schuldsanering verhinderen. De bank kan deze koers varen omdat zo de restschuld op het huis niet wordt gerealiseerd (die vervolgens via de WSNP zou worden gesaneerd). Deze problematiek speelt vaak bij verdeling van de woning na scheiding. Een ander perspectief is dat van de koper van een woning met een restschuld, die een aankoop wil afdwingen die door de bank wordt tegengehouden. Lees hier over een zaak uit onze praktijk, waarbij een bank indirect wordt gedwongen een hypotheek te “royeren” en een restschuld te slikken, die vervolgens door de verkopers wordt gesaneerd via de WSNP. Een achtergrondartikel over de problematiek van schuldsanering van restschulden van onverkochte huizen bij echtscheiding vindt u hier.
Overkreditering
Zaken over het verstrekken van te hoge leningen in verhouding tot inkomen zijn lastig, onder meer omdat bij de te vorderen schade rekening moet worden gehouden met het genoten voordeel in de vorm van de uitbetaalde lening. Niettemin hebben we ook bij deze categorie zaken – soms zeer extreme gevallen – goede resultaten bereikt. Zo hebben we hoogbejaarde klanten geholpen die eerst hun hypotheek al hadden afbetaald en daarna een nieuwe hypotheek kregen aangepraat, waarna risicovol met het geld is belegd. De beleggingen gingen verloren en de schuld bleef, terwijl deze klantengroep helemaal geen beleggingen of schulden nodig had. Het gaat om financiele instellingen die inmiddels niet meer in Nederland actief zijn.
Zorgplicht tegenover derden
De vormen van zorgplicht die we hiervoor hebben besproken zijn allemaal onderdeel van de contractuele relatie tussen de bank en de client-rekeninghouder. Maar in Nederland hebben banken ook zorgplicht tegenover derden: personen of instellingen die geen rekeninghouder zijn. Deze vorm van zorgplicht is geen onderdeel van het contractenrecht, maar een variant op onrechtmatige daad en een uitvloeisel van het noodzakelijke vertrouwen in het bankstelsel, zoals de Hoge Raad heeft overwogen in onder meer de Safe Haven-uitspraak. Een praktische toepassing van zorgplicht tegenover derden zie je bij fraude en oplichtingszaken door klanten van een bank. Derden die daarvan slachtoffer worden, kunnen de bank aanspreken als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Natuurlijk kan ook de dader zelf worden aangesproken, maar sluw daders zorgen er wel voor dat buit die door fraude wordt verkregen verdwijnt. Daarom komen procedures tegen banken die daders gelegenheid hebben gegeven door een rekening aan te bieden geregeld voor. Een voorbeeld is de zaak Footlocker/ING. In deze zaak veroordeelt de rechtbank de bank om schade te vergoeden die door een ander is veroorzaakt, kort gezegd omdat de bank te laks is omgegaan met de situatie. Over deze zaak hebben we een blog geschreven: lees hier meer. Om dit soort situaties te voorkomen heeft de Nederlandsche Bank N.V., de toezichthouder, transactiemonitoring voorgeschreven. Dit betekent echter nog niet dat banken vrijuit gaan bij fraude, zij kunnen nog steeds door derden worden aangesproken.
Specialist:
Marius Hupkes