Een vaststellingsovereenkomst is een veel voorkomend, in het Burgerlijk Wetboek geregeld type overeenkomst, waarin afspraken staan om een juridisch geschil op te lossen. Uit een vaststellingsovereenkomst ontstaan verplichtingen, zodat de rechter geen uitspraak meer hoeft te doen over de inhoud van het geschil.

Wetsartikel

De definitie van vaststellingsovereenkomst is te vinden in artikel 7:900, lid 1 BW:  “Bij een vaststellingsovereenkomst binden partijen, ter beëindiging of ter voorkoming van onzekerheid of geschil omtrent hetgeen tussen hen rechtens geldt, zich jegens elkaar aan een vaststelling daarvan, bestemd om ook te gelden voor zover zij van de tevoren bestaande rechtstoestand mocht afwijken”.

Wet is bepalend, niet de naam van de overeenkomst

De wet geeft een duidelijke definitie van het begrip vaststellingsovereenkomst. Als een overeenkomst aan de wettelijke omschrijving voldoet, is het een vaststellingsovereenkomst, ook als de partijen daar zelf niet aan gedacht hebben of het niet zo bedoeld hebben. Met andere woorden, als je een contract tekent waar een andere naam wordt gehanteerd, zoals “beëindigingsovereenkomst” of “regeling”, dan kan het toch gaan om een vaststellingsovereenkomst.

Vaststellingsovereenkomsten in het arbeidsrecht

Als een werkgever een werknemer wil ontslaan, en de werknemer wil onder voorwaarden akkoord gaan, dan wordt meestal gekozen voor ontslag via een vaststellingsovereenkomst, ook wel kortweg aangeduid als “VSO”. Daarin staan de afspraken over de ontslagdatum, de transitievergoeding, de vergoeding voor advocaatkosten, enzovoort. Lees hier meer.

Vaststellingsovereenkomsten in het familierecht

Ook bij echtscheiding wordt veel gebruik gemaakt van vaststellingsovereenkomsten. In dit rechtsgebied wordt vaak de term convenant gebruikt, maar als dit contract aan de definitie van art. 7:900 BW voldoet, is het een vaststellingsovereenkomst. In echtscheidingsconvenanten kunnen afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld hoogte en duur van de alimentatie, gezag over kinderen en omgangsrecht, en verdeling van de woning.

Vaststellingsovereenkomst bij letselschade

Ook als de advocaat van een slachtoffer van een bedrijfsongeval of een verkeersongeval een definitieve schaderegeling afspreekt met de tegenpartij (meestal een verzekeringsmaatschappij), dan wordt deze regeling vastgesteld in een vaststellingsovereenkomst. Daar staat meestal ook een bepaling in over de belasting die aan de orde kan komen als het slachtoffer een hoge schadevergoeding ontvangt (belastinggarantie).

Proces-verbaal, schikking via de rechter

Heel veel vaststellingsovereenkomsten komen tot stand door onderhandelingen waarbij de partijen advocaten inschakelen. Na ondertekening is het juridische geschil opgelost en hoeft niet meer te worden geprocedeerd bij de rechter. Afspraken over een juridische strijd kunnen ook nog tot stand door onderhandelingen tijdens een rechtszaak. Bijvoorbeeld als de zitting wordt geschorst en de partijen in de rechtbank met elkaar in gesprek gaan. In dat geval kan de rechter de bereikte overeenstemming vastleggen in een proces-verbaal. Ook dat is een feite een vaststellingsovereenkomst. Een proces-verbaal heeft een belangrijk voordeel dat een gewone vaststellingsovereenkomst niet heeft: een proces-verbaal kan direct wordt afgedwongen via de deurwaarder (executie) als de afspraak niet wordt nagekomen.

Mediation

Een alternatieve vorm om juridische problemen op te lossen zonder rechtszaak, is het inschakelen van een mediator. Als de mediation slaagt, legt de mediator de afspraken vast en dat gebeurt vrijwel altijd via een vaststellingsovereenkomst. Lees hier meer over mediation.

Techniek van advocaten bij onderhandelingen over een vaststellingsovereenkomst

Kenmerkend voor een geslaagde onderhandeling over een juridisch probleem is dat het geschil definitief en voor altijd wordt opgelost. Advocaten zijn er dan ook op gericht om punten die voor discussie vatbaar zijn, zoals de hoogte van een te betalen schadevergoeding, ontslagvergoeding of wat dan ook, duidelijk vast te leggen. Het effect is dat als de vaststellingsovereenkomst vervolgens niet conform afspraak wordt nagekomen, niet meer gediscussieerd hoeft te worden over onzekere kwesties: de verplichting is namelijk duidelijk. Als een vaststellingsovereenkomst om welke reden ook niet wordt nagekomen (hetgeen zeldzaam is), is een kort geding vaak geschikt om dit alsnog snel af te dwingen. Met andere woorden: het is lastig om onder een getekende vaststellingsovereenkomst uit te komen. Bij gewone overeenkomsten bestaan meer mogelijkheden om aan de verplichtingen te ontsnappen. Dit verschil maakt de vaststellingsovereenkomst tot een goed instrument om een rechtsstrijd voorgoed te voorkomen.

Veel voorkomende clausules in vaststellingsovereenkomsten

Uit dit artikel bleek al dat de vaststellingsovereenkomst op heel veel verschillende rechtsgebieden wordt gebruikt. De aard van de gemaakte afspraken kan ook sterk verschillen. Niettemin komen een aantal standaardbedingen heel veel voor. Deze standaardclausules zijn gericht op verduidelijking en het bevorderen van de nakoming van de gemaakte afspraken. Voorbeelden zijn:

  • De bepaling dat de overeenkomst niet ontbonden kan worden, maar dat wel nakoming kan worden gevorderd (dit voorkomt dat het geschil open komt te liggen: de afspraak blijft in stand)
  • De aanwijzing van een bevoegde rechtbank voor het geval de overeenkomst niet wordt nagekomen
  • Een afspraak over de vraag hoe de kosten van juridische bijstand worden betaald.
  • In internationale gevallen: een bepaling over het toepasselijk recht.