Een forumkeuzebeding is een veel voorkomende contractuele bepaling in overeenkomsten. Via een forumkeuze leggen de contractspartijen vantevoren vaste welke rechter bevoegd is de rechtszaak te behandelen als een juridisch geschil ontstaat.

Nationaal/internationaal

Een forumkeuzebeding kan worden gebruikt bij contractspartijen die in hetzelfde land gevestigd zijn (de clausule wijst dan een bevoegde rechter aan in het land waar beide partijen gevestigd zijn, doorgaans de rechter van het arrondissement waarin een van de partijen is gevestigd). De clausule wordt ook vaak gebruikt bij handelsovereenkomsten die worden gesloten tussen contractspartijen die in verschillende landen gevestigd zijn.

Bedoeling van een forumkeuzebepaling

Als een juridisch geschil ontstaat kan het voordelig zijn om “dicht bij huis” te procederen. Dat geldt zeker in internationale gevallen. Om die reden kan een partij die in de fase van de totstandkoming van de overeenkomst een stempel kan drukken op de inhoud van het contract een forumkeuze in het contract zetten in zijn eigen voordeel. Een forumkeuze is zelden onderwerp van discussie omdat deze standaard wordt gevraagd door de partij die een dienst of product levert terwijl de partij die de dienst afneemt of het product koopt daartegen meestal niet protesteert in de fase van de totstandkoming van de contractuele afspraken.

Als geen forumkeuze is afgesproken

In wetten (waaronder het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering) en in internationale verdragen staan de hoofdregels op grond waarvan een bevoegde rechter wordt aangewezen als in het contract geen forumkeuze staat. De hoofdregels zijn gekoppeld aan de woon- of vestigingsplaats van de partijen. Er zijn ook alternatieven voor bepaalde rechtsproblemen; zo is in het arbeidsrecht de rechter van de plaats waar de werkzaamheden worden verricht alternatief bevoegd.

Forumkeuze niet altijd mogelijk

In principe staat het partijen vrij een forumkeuze overeen te komen op grond van de contractsvrijheid. Er zijn echter veel uitzonderingen te vinden op verschillende rechtsgebieden, zowel nationaal als internationaal en afhankelijk van het soort contract en het soort contractspartij.  De uitzonderingen worden gerechtvaardigd door de wens om ongelijkheid tussen contractspartijen te compenseren, bijvoorbeeld de (economische) ongelijkheid tussen consumenten en bedrijven. Het is dus mogelijk dat een forumkeuzebeding in een contract staat zodat op het eerste gezicht een rechter in een ander land of een rechter in een ander arrondissement bevoegd is, maar dat na “kwalificatie” van de overeenkomst toch bij de eigen rechter geprocedeerd kan worden, omdat een beroep kan worden gedaan op een verdragsbepaling of op een nationale wettelijke bepaling die forumkeuze uitsluit.

Algemene voorwaarden

Forumkeuzebedingen komen ook veel voor in algemene voorwaarden. Het komt regelmatig voor dat algemene voorwaarden ongeldige (vernietigbare) bepalingen bevatten. Het komt ook regelmatig voor dat algemene voorwaarden niet gelden omdat zij niet op de juiste wijze kenbaar zijn gemaakt. Het kan dus voorkomen dat een eiser in een procedure de zaak aanhangig maakt bij een rechter die wel als bevoegde rechter wordt aangewezen in de algemene voorwaarden, terwijl deze rechter niet bevoegd blijkt te zijn.