Descente is een term uit het Nederlandse burgerlijk procesrecht. Een goede Nederlandse vertaling is “gerechtelijke plaatsopneming”. Met deze wettelijke term wordt de situatie bedoeld dat de rechter een plaats (zoals een woning, een stuk grond, een erf of een weg) bezoekt om zich een oordeel te kunnen vormen.

Wettelijke grondslag

De plaatsopneming is geregeld in art. 201 Rv. Een procespartij kan om de descente verzoeken en de rechter kan ook zelf besluiten een bepaalde plek te bezoeken. De rechter heeft op grond van de wet “toegang tot elke plaats”, dus ook tot privé-ruimten.

Relevantie

Een plaatsopneming is logisch als het rechtsgeschil samenhangt met een plaatselijke situatie die opgelost moet worden. Het kan ook gaan om een betwist feit dat of een toestand die bewezen moet worden, terwijl dat alleen “ter plaatse” kan worden bekeken. Een voorbeeld van het eerste is een slepend conflict over een erfdienstbaarheid, zoals een recht van overpad of een gedeelde weg.  Om (terugkerende) problemen op te lossen die sterk verweven zijn met een plaatselijke situatie, is het nuttig de plaats te bezichtigen. Een voorbeeld van de tweede categorie is een zaak over burenhinder door uitbouw die schaduw veroorzaakt. Door op een bepaald tijdstip de woning te bezoeken van de partij die de hinder ondervindt, kan de rechter de ernst van de overlast inschatten.

Voorlopige plaatsopneming

Een belangrijke variant op de gewone descente (die altijd plaatsvindt in loop van een civiele rechtszaak) is de voorlopige plaatsopneming. Bij deze variant vraagt de verzoeker de descente aan omdat hij zijn proceskansen wil inschatten en verwacht bewijsrisico te lopen in samenhang met een bepaalde toestand op de betreffende plek. Er loopt dan nog geen rechtszaak en de verzoeker van een voorlopige plaatsopneming loopt dus nog geen procesrisico, maar kan wel zijn procespositie beoordelen. Het komt geregeld voor dat een voorlopige plaatsopneming door de aanwezigheid en invloed van de rechter tot een oplossing leidt, waarover dan niet meer geprocedeerd hoeft te worden. De wettelijke basis van de voorlopige plaatsopneming of bezichtiging is art. 202 Rv.