Het erfrecht is een echte specialisatie in de advocatuur. Geschillen over erfenissen zijn vaak juridisch complex en emotioneel zwaar voor de betrokkenen. Het doet pijn als na het verlies van een dierbaar familielid ruzie over de nalatenschap ontstaat.

Wat maakt het erfrecht complex?

Het erfrecht was oorspronkelijk gericht op de bloedband: de erfenis ging geheel naar de kinderen, ten koste van de partner. Daarop zijn in de loop van de jaren steeds meer uitzonderingen ontstaan om de positie van de langstlevende partner (de weduwe of weduwnaar) te verbeteren.

Als sprake is van een tweede huwelijk of relatie, vindt soms een vermogensverschuiving plaats die ten nadele van de kinderen uit het eerste huwelijk kan gaan. Die verschuiving is juridisch gezien niet altijd terecht.

Het erfrecht wordt verder gecompliceerd omdat vaak moet worden teruggekeken naar de financiële voorgeschiedenis, bijvoorbeeld schenkingen waarmee rekening moet worden gehouden bij de verdeling.

Verder zijn er allerlei soorten testament met verschillende gevolgen.

Wat doet een notaris en wat doet een advocaat

Een notaris maakt in de eerste plaats testamenten waarmee iemand de verdeling van zijn nalatenschap kan regelen. Een advocaat kan geen testament maken. Zowel advocaten als notarissen houden zich bezig met de afwikkeling van nalatenschappen, maar wel vanuit een verschillende rol. Een notaris is neutraal. Hij kan een bemiddelende rol spelen als er problemen zijn, maar hij kan niet naar de rechtbank als er knopen moeten worden doorgehakt.

Een advocaat kan dat wel. Een advocaat kan procederen bij de rechtbank (wat nu eenmaal alleen advocaten kunnen doen). Een advocaat heeft dus een andere rol dan de notaris. Een advocaat treedt exclusief op voor zijn cliënt (dat kunnen ook meerdere cliënten tegelijk zijn, want meerdere erfgenamen kunnen hetzelfde belang hebben). Het is niet zo dat een advocaat altijd naar de rechter gaat voor zijn cliënt, integendeel: de advocaat kan ook andere middelen inzetten om een geschil over een erfenis op te lossen.

Maar de meerwaarde van een advocaat zit wel in het feit dat hij naar de rechter kan stappen als het moet. Een procedure is het ultieme middel om een knoop door te hakken. Een neutrale notaris, hoe veel hij ook weet van het erfrecht, kan dat middel – dat soms nodig is – niet inzetten.

Het doel van het erfrecht

De wetgeving over het erfrecht gaat enerzijds over de manier waarop iemand als hij nog leeft beslissingen kan nemen over zijn vermogen na zijn overlijden. Dat kan via een testament. In een testament kun je bijvoorbeeld legaten opnemen (een soort schenkingen die na het overlijden moeten worden afgewikkeld), een bewind instellen, iemand (binnen bepaalde grenzen) onterven, of iemand zelfs helemaal onterven (hetgeen door die persoon kan worden aangevochten omdat de wettelijke grenzen, de zogenaamde legitieme portie, zijn overschreden). Belangrijk is ook de positie van de langstlevende partner. Nuet iedereen maakt een testament. Dan gelden wettelijke basisregels.

Na overlijden zijn de regels van het erfrecht gericht op de afwikkeling van de nalatenschap. Als daar geschillen over ontstaan, kan een erfgenaam een advocaat vragen om in actie te komen.

Erfrechtelijke geschillen kunnen allerlei achtergronden hebben: het kan gaan om het terugdraaien van een onterving, om het realiseren van een verdeling, om een legaat, om voortgezet gebruik van een huis, enzovoort. Als u een advocaat inschakelt in een erfrechtelijke kwestie is het einddoel altijd om het geschil met toepassing van de wettelijke regels op te lossen.

Huwelijksgoederenregime beïnvloedt verdeling erfenis

Bij huwelijken wordt de verdeling van de erfenis bovendien beïnvloed door het huwelijksgoederenregime. Als de woning (voor veel mensen het belangrijkste bezit) op naam van de vrouw staat, en de man overlijdt, dan is het huis geen onderdeel van de erfenis als sprake is van huwelijkse voorwaarden met koude uitsluiting. Als het huis bij dat type huwelijkse voorwaarden op naam van de man staat, vererft het huis wel.

Bij gemeenschap van goederen vererft het huis niet in zijn geheel, omdat de helft toekomt aan de andere partner, die al eigenaar van zijn of haar helft is. Bij verdeling van nalatenschappen moet dus eerst gekeken worden afwikkeling van huwelijkse voorwaarden, gemeenschap van goederen of een zogenaamde “beperkte gemeenschap” (bijvoorbeeld een gezamenlijk huis van ongehuwde samenwoners).

Aanvaarding en verwerping, negatieve erfenis

Helaas, niet elke erfenis is positief. Als de overledene schulden heeft, kan het verstandig zijn om een erfenis te verwerpen. De erfgenaam mag dan niet (selectief) goederen meenemen, anders riskeert hij dat hij alsnog de schulden moet betalen. Heeft de erfgenaam zelf schulden die hoger zijn dan de erfenis, dan kan het verleidelijk zijn de erfenis te verwerpen (zodat de erfenis terecht komt bij een kleinkind). Een schuldeiser van de erfgenaam kan zich daar weer tegen verzetten en aan de rechtbank vragen een zogenaamde vereffenaar te benoemen, die deze actie terugdraait.

Wilt u meer weten?

Neem dan contact met ons op. Onze erfrecht-advocaat is mr. Diederik Ruys.

Meer informatie over Erven en nalatenschappen