Als advocaat gespecialiseerd in het bijstaan van slachtoffers van cryptofraude, wil ik u graag informeren over recente ontwikkelingen die nieuwe kansen bieden in de strijd tegen deze vorm van criminaliteit.

De groeiende uitdaging van cryptofraude

Fraude waarbij cryptovaluta als betaalmiddel wordt gebruikt, komt steeds vaker voor. De verklaring ligt in het feit dat crypto eenvoudig en snel kan worden verplaatst naar blockchainadressen die door criminele organisaties worden gecontroleerd. Tegelijkertijd zijn traditionele banken de laatste jaren strenger gaan letten op witwassen en fraude, waardoor criminelen steeds vaker hun toevlucht zoeken tot cryptovaluta.

Uitdagingen voor slachtoffers

Slachtoffers van cryptofraude staan voor grote uitdagingen. Anders dan bij traditioneel geld, bevindt cryptovaluta zich niet op een specifieke locatie. Dit maakt het opsporen en terugvorderen van gestolen crypto bijzonder lastig.

Het ‘uitcashen’ van gestolen crypto

Fraudeurs hebben na het verplaatsen van de buitgemaakte crypto vaak behoefte aan “uitcashen” – het omzetten naar regulier geld. Dit gebeurt vaak via cryptoexchanges, waar gestolen crypto kan worden verkocht aan onwetende kopers.

Kansen voor ingrijpen

Cryptoexchanges zijn verplicht hun klanten te kennen (KYC – Know Your Customer). Dit biedt mogelijkheden om in te grijpen door te eisen dat het account van de fraudeur wordt bevroren, zodat de nog aanwezige cryptovaluta veilig wordt gesteld. Hiervoor moet eerst wel onderzoek worden gedaan welke “reis” de crypto heeft afgelegd over de blockchain (blockchaintracing). Daar was in deze zaak onderzoek naar gedaan. Met specifieke onderzoekstechnieken kan worden vastgesteld dat een blockchainadres als eindstation fungeert na een fraude en dat dat blockchainadres bij een exchange hoort.

Juridische uitdagingen en oplossingen

Deze aanpak brengt echter nieuwe juridische uitdagingen met zich mee:

  1. De identiteit van de tegenpartij is onbekend, terwijl je naar Nederlands recht niet tegen een onbekende persoon kunt procederen. Het enige dat je kunt doen is de crypto volgen. Zo kom je te weten dat de crypto eindigt bij een exchange (vaak bij een “pooling adress”). De exchange kan de binnengekomen crypto centraal bewaren en bewaart de crypto niet letterlijk in het account, maar boekt deze als tegoed op de exchange in een account, terwijl je weet niet van wie het account is.

  2. Er is behoefte aan een snelle, verrassende actie, vergelijkbaar met een conservatoir beslag. Een conservatoir beslag kan echter niet over de grens worden gelegd omdat een deurwaarder niet buiten Nederland kan optreden. Erkenning van een Nederlandse beslagverlof is niet onmogelijk maar uiterst omslachtig en tijdrovend, en in sommige jurisdicties helemaal niet mogelijk.

We hebben deze problemen als volgt aangepakt:

  1. We hebben een voorlopige ordemaatregel gevraagd in combinatie met een eis om de naam- en adresgegevens van de tegenpartij bekend te maken.

  2. We hebben de rechter gevraagd om een “ex parte” beslissing te nemen over het bevriezen van het account, zonder de tegenpartij vooraf te horen, in uitzondering op het beginsel van “hoor en wederhoor”.

  3. We hebben de rechter toestemming gevraagd om de betrokken cryptoexhange, die is gevestigd op de Seychellen, per e-mail op te mogen roepen voor de voortzetting van het kort geding. Op die manier hoefden we geen betekeningscertificaat te tonen (een bewijs van oproeping). Het terugzenden van zo’n certificaat duurt soms meer dan 6 maanden of nog langer.

Een uitzonderlijke situatie

Een ex parte beslissing is uitzonderlijk, omdat normaal gesproken de gedaagde partij gehoord moet worden voordat een veroordeling kan plaatsvinden. Bovendien kon een gewoon conservatoir beslag in deze zaak niet worden toegepast, omdat de cryptoexchange in kwestie in de Seychellen is gevestigd.

Analyse van de uitspraak

De rechter heeft in deze zaak een parallel getrokken met het leggen van conservatoir beslag. Een beslagverlof wordt doorgaans ook ex parte verleend. De rechter heeft rekening gehouden met:

  1. Het spoedeisende belang van de eiser

  2. De noodzaak van een verrassingseffect

  3. De aannemelijkheid van de fraudeclaim

Een grensverleggende uitspraak

Deze uitspraak is grensverleggend omdat een manier wordt geboden om een conservatoir beslag na te bootsen in situaties waar dit normaal gesproken niet mogelijk zou zijn, zoals bij een cryptoexchange gevestigd in het buitenland. Het is een welkome ontwikkeling in de rechtspraak, gezien het internationale karakter van cryptofraude en de vaak trage procedures in het buitenland.

Verdere behandeling in Nederland

De zaak zal verder in Nederland worden behandeld. De rechter acht zich bevoegd om de zaak te behandelen, ondanks het internationale karakter ervan. Dit is gebaseerd op het feit dat de schade in Nederland is ingetreden.

Deze ontwikkeling biedt slachtoffers van cryptofraude nieuwe hoop op een snellere en effectievere aanpak van deze groeiende vorm van criminaliteit, waarbij de anonimiteit van cryptovaluta effectief kan worden opgeheven.

Lees hier het vonnis van 28 augustus 2023