Internationale fraude met valse websites, factuurfraude, beleggingsfraude en andere vormen van oplichting waarbij bedriegers een betaling uitlokken op een onjuist bankrekeningnummer met slachtoffers die in andere landen wonen komt helaas veel voor. Ons kantoor heeft de afgelopen jaren tientallen van dit soort zaken behandeld. In dit blog beschrijven we voor slachtoffers die niet in Nederland wonen de mogelijkheden om geld terug te vorderen als een Nederlands bankrekeningnummer bij de fraude betrokken is.
Welke fraudevormen zijn er
De fantasie en creativiteit van oplichters is eindeloos, en internet heeft grenzeloze mogelijkheden geschapen om fraude te plegen. Er bestaat helaas geen poortwachter die fraudeurs tegenhoudt slachtoffers te zoeken met hulp van het internet. We hebben zaken behandeld waarbij een hacker enige tijd heeft meegelezen bij zakelijke correspondentie, waarna op het juiste moment een factuur is gestuurd die logisch was, maar wel met een verkeerd nummer (CEO- of factuurfraude). Er bestaan nepwebsites die goederen of diensten verkopen of beloven die nooit worden geleverd (voorschotfraude). Er bestaan gekloonde websites die erg lijken op de website van echte banken of beleggingsinstellingen met een vergunning en een goede reputatie, die beleggingen verkopen, terwijl het gaat om spookbedrijven, die valse accounts hebben. Slachtoffers denken dat zij beleggingsproducten hebben gekocht, maar het gaat om illusie. Dit soort oplichtingspraktijken zijn soms erg moeilijk te herkennen omdat bestaande namen en logo’s worden gebruikt (gekloond). Niet alleen particulieren, ook kleine en grote bedrijven kunnen slachtoffer worden.
Misbruik van zwakke controle op internationale betalingen
Oplichters maken bij deze vormen van fraude misbruik van het ontbreken van naam/nummer-controle bij internationale betalingen. In Nederland en in (veel) andere Europese landen bestaat bij binnenlandse betalingen controle vooraf of het bankrekeningnummer en de naam van de rekeninghouder bij elkaar passen. Als dat niet zo is wordt de betaling geblokkeerd, of wordt de betaler geattendeerd op het feit dat de naam en het nummer niet overeenstemmen. Dat voorkomt op nationaal niveau fraude, maar bij grensoverschrijvende betalingen bestaat dit controlesysteem vooralsnog niet, al wordt hier wel aan gewerkt. Betalingen over de landsgrenzen worden uitgevoerd op basis van alleen het nummer, en de betaling wordt dus niet tegengehouden als de bankrekening op naam van een andere persoon staat, die kwade bedoelingen heeft. Fraudeurs weten dit en maken hiervan misbruik. Dit type fraude wordt dan ook heel vaak internationaal georganiseerd door criminelen uit verschillende landen die met elkaar samenwerken. Internationale fraude is voor de politie lastig te bestrijden, omdat het opvragen van gegevens in andere landen veel tijd kost.
De eerste stap: meld de fraude bij uw eigen bank en verzamel de gegevens
Als u deze internetpagina leest, zal dat geen toeval zijn: u heeft kennelijk een vermoeden dat u slachtoffer van fraude bent, u heeft geld overgemaakt naar een Nederlands bankrekeningnummer, en u bent op zoek naar meer informatie. Het eerste dat u moet doen (als u dat niet al heeft gedaan) is contact opnemen met uw eigen bank, en de fraude melden. Uw eigen bank zal dan een “Swift” bericht sturen naar de Nederlandse bank. In zo’n bericht kan uw bank aan de bank waar de rekening van de betaler loopt, vragen om de transactie te onderzoeken en vragen om de rekening te blokkeren zodat het geld niet verder kan worden weggesluisd. Soms (niet altijd) leidt zo’n actie er toe dat voldoende saldo (of een groot deel) op tijd wordt geblokkeerd en gereserveerd om de schade te vergoeden. Indien u het vermoeden heeft dat sprake is van fraude maar dat nog niet zeker weet, dan is een “Swift”bericht een belangrijke schakel. Vrijwel altijd staat de bankrekening op naam van een andere persoon dan de naam die bij de betaling is opgegeven, aan wie u dacht te betalen. Een verschil tussen de opgegeven naam en de werkelijke naam kan door het contact tussen de banken via Swift worden geverifieerd en vastgesteld. Als het bankrekeningnummer inderdaad op een andere naam staat, weet u zeker dat u met fraude te maken heeft, als u nog twijfelde. Ook de bank kan dan niet ontkennen dat sprake is van fraude. U krijgt dan overigens niet te horen op wiens naam de rekening staat, u krijgt alleen te horen dat de rekening op een andere naam staat dan u dacht. Maar dit bewijst wel dat sprake is van fraude. U had immers niet de bedoeling aan de rekeninghouder te betalen; u dacht dat deze rekening op een andere naam stond.
Tweede stap: neem contact op met een advocaat
Veel mensen denken dat als de fraude bij de betrokken banken bekend en als er geld bevroren is via blokkade van de rekening, de zaak vanzelf wordt afgewikkeld. Dat is niet zo. U zult zelf in actie moeten komen door een gespecialiseerde advocaat in te schakelen die de nodige maatregelen neemt om de geblokkeerde bankrekening af te romen en het geld terug te vorderen. Als de rekening nog niet is geblokkeerd, moet u bovendien zelf maatregelen nemen via uw advocaat (meer hierover leest u hieronder). Het is niet zo dat de politie dit voor u doet, zeker niet in grensoverschrijdende zaken. Internationale samenwerking tussen de politie graag traag, terwijl snelheid belangrijk is: geld kan snel worden verplaatst. Het is ook belangrijk dat u een advocaat inschakelt in het land waar de bank is gevestigd. Deze kan sneller informatie opvragen en maatregelen nemen dan de politie, omdat hij de lokale procedures kent en weet welke eisen de banken stellen. Verder moet u zich realiseren dat de politie zich bezig houdt met het opsporen van verdachten, hetgeen niet hetzelfde is als het vorderen van schadevergoeding. Dat laatste is het werk van advocaten.
Derde stap: verzamel de gegevens en doe aangifte bij de politie in uw woonplaats
Om uw zaak goed af te handelen, moet u wel aangifte doen bij de politie van uw woonplaats. De plaats waar het slachtoffer woont is de logische plaats om aangifte te doen. De aangifte is een onderdeel van de bewijzen die nodig zijn voor de civiele procedure. De aangifte moet u daarna naar uw advocaat sturen, in de oorspronkelijke taal. Het kan zijn dat we later adviseren ook bij de Nederlandse politie aangifte te doen, omdat door onze werkzaamheden extra informatie beschikbaar is gekomen (zoals de naam- en adresgegevens van de rekeninghouder). Neemt u ook alle relevante gegevens mee, zoals de valse factuur, emails, een bewijs van de betaling, enzovoort. Als frauduleuze websites bij de zaak betrokken zijn, bedenkt u dan dat deze kunnen verdwijnen, en maak schermfoto’s zodat u later kunt bewijzen dat u via deze website bent opgelicht. Als u vermoedt dat hackers bij uw emails hebben meegelezen, laat dan uw computer controleren door een specialist, maak zonodig een copie om bewijs van virussen en malware veilig te stellen, en verander uw wachtwoorden. U kunt ook door een ICT-specialist laten onderzoeken vanaf welk IP-adres onbevoegden toegang hadden tot uw account (hackers gebruiken meestal een VPN-verbinding om verborgen te blijven). Gaat het om een zakelijke relatie waarbij hackers toegang hadden tot de email van de zakenrelatie, stel deze partij dan op de hoogte. Gaat het om beleggingsfraude, controleer dan op internet of toezichthouders waarschuwingen hebben geplaatst waarin de naam van de organisatie wordt genoemd.
Vierde stap: de advocaat kan nu een zaak starten
Wij hebben nu de benodigde gegevens om rechtsmaatregelen te nemen. We beoordelen eerst of wij ook er van overtuigd zijn van fraude en we bespreken met u of de gegevens compleet zijn. Als de Nederlandse bank de rekening al bevroren heeft naar aanleiding van een fraudemelding, dan is het leggen van conservatoir beslag op de rekening op het eerste gezicht niet nodig. Maar meestal adviseren wij dit wel te doen, want de rekeninghouder die het geld ontvangen heeft kan meerdere andere schuldeisers hebben die zich willen verhalen op hetzelfde tegoed. Schuldeisers zijn gelijk in rang, maar de ene schuldeiser kan er wel voor kiezen sneller en adequater actie ondernemen dan een andere schuldeiser, en zo kan het in theorie gebeuren dat een schuldeiser die adequaat maatregelen neemt wel geld ontvangt terwijl een andere schuldeiser die een afwachtende houding aanneemt, niets ontvangt.
Beslag op de bankrekening om saldo veilig te stellen en wegsluizen te voorkomen
Conservatoir beslag op een bankrekening kan in Nederland worden gelegd na een betrekkelijk korte en eenvoudige procedure, waarbij de tegenpartij niet wordt opgeroepen en geen verweer kan voeren. Het beslag wordt bij verrassing gelegd na toestemming van de rechter. Het verrassingseffect is vooral belangrijk als de bankrekening nog steeds voor fraude wordt gebruikt en er nog saldo is, omdat de bank nog niet heeft gemerkt dat sprake is van fraude; frauduleus gebruik van bankrekeningen wordt soms snel opgemerkt, maar soms ook niet (bijvoorbeeld als wel vaker internationale betalingen plaats hebben gevonden, zodat het fraude-herkenningssysteem een transactie niet als ongebruikelijk aanmerkt). In Nederland moet binnen 8 dagen na het leggen van het conservatoir beslag een gewone rechtszaak worden gestart tegen de schuldenaar, waarin de geldigheid van de vordering wordt beoordeeld. In de praktijk is het mogelijk een langere termijn te krijgen. Dat is in deze situatie ook nodig omdat de naam- en adresgegevens van de rekeninghouder nog niet bekend zijn. Het conservatoire beslag kan wel gelegd worden op de bankrekening zonder dat de naam van de rekeninghouder bekend is, maar in de vervolgprocedure zal deze persoon opgeroepen moeten worden; zijn naam en adres moeten dan alsnog bekend zijn.
Het opvragen van de naam- en adresgegevens van de rekeninghouder
De volgende stap is het opvragen van de naam- en adresgegevens van de onbekende rekeninghouder bij de bank. We sturen de nodige bewijsstukken op naar de fraude-afdeling van de bank en vragen om de naam- en adresgegevens bekend te maken. Meestal vraagt de bank eerst zelf aan de rekeninghouder het geld terug te storten, en dat gebeurt vrijwel nooit, omdat nu eenmaal sprake is van fraude. Soms is de rekeninghouder bereid een deel van de schade terug te betalen, als de rekening door de bank bevroren is, maar dat is wel de uitzondering. Bijna altijd is een beslissing van de rechter nodig. Deze beslissing valt vrijwel altijd positief uit voor het slachtoffer van de fraude. Het verkrijgen van de naam- en adresgegevens duurt meestal zo’n 4 weken. Na het verkrijgen van de gegevens voeren we een aantal controles uit om de identiteit en de woonplaats van de tegenpartij vast te stellen. Soms is de informatie die de bank verouderd omdat iemand verhuisd is. Houders van Nederlandse bankrekeningen zijn bijna altijd personen die in Nederland wonen, maar ook daarop bestaan uitzonderingen.
De hoofdprocedure
De eis tot terugbetaling wordt meestal ingesteld via een zogenaamde kort geding-procedure na het vaststellen van de identiteit van de tegenpartij. Een kort geding is een snelle rechtszaak die binnen ongeveer 2 maanden tot resultaat leidt. De fraudeurs laten meestal verstek gaan en voeren geen verweer, al komt het soms ook wel voor dat de fraudeurs wel verschijnen en een valse reden opgeven om de betaling te rechtvaardigen, of ander verweer voeren. Dat verweer slaagt vrijwel nooit, mits het slachtoffer kan bewijzen dat de betaling op frauduleuze wijze is uitgelokt. Dat hebben we meestal al vantevoren vastgesteld, dus de kans dat de eiser ongelijk krijgt is meestal erg klein. In Nederland doet de rechter in een kort geding-procedure binnen 2 weken na de zitting uitspraak. Het is niet verplicht om op de zitting aanwezig te zijn, wij kunnen u vertegenwoordigen. Bij veel rechtbanken in Nederland is het mogelijk om op afstand aanwezig te zijn via een video-verbinding.
De executie
Met executie wordt bedoeld: het afdwingen van de betaling door maatregelen die door een deurwaarder worden genomen. Als het banksaldo is bevroren door de bank, of als conservatoir beslag is gelegd, wordt dit saldo opgevraagd door de deurwaarder en doorbetaald. Als saldo beschikbaar is duurt de afwikkeling 2 tot 3 maanden. Dit is het meest gunstige scenario. In sommige gevallen is geen beslag gelegd en is ook geen saldo bevroren door de bank. In dat geval moet de schuldenaar via zijn inkomen of door gedwongen verkoop van bezit de schuld aflossen. Dat traject kan lang duren, en is een minder gunstig scenario, maar kleine deelbetalingen per maand is altijd beter dan niets. Helaas zijn er ook gevallen waarin bij de schuldenaar niets te halen valt, bijvoorbeeld als deze failliet is verklaard, een gevangenisstraf krijgt of van de aardbodem verdwenen is. In sommige gevallen kunnen we echter toch resultaat halen op een andere manier door te achterhalen hoe de geldstroom verder loopt en maatregelen te nemen tegen andere personen die bij de fraude betrokken zijn. De frauduleus ontvangen bedragen kunnen aan derden zijn doorbetaald, naar andere bankrekeningen. In Nederland is het mogelijk de bankafschriften op te vragen via een aparte procedure tegen de bank. Dat geeft dan meer inzicht in de betrokken personen. Soms combineren we deze procedure met het kort geding tegen de schuldenaar. Deze andere stappen hangen af van een aantal strategische inschattingen van de mogelijkheden die de zaak biedt. In dit blog kunnen we niet alle verschillende varianten bespreken. Bij de aanvang en tijdens het vervolg van de zaak maken we de nodige inschattingen en bespreken we met u de kans van slagen.
