Blockchaintracing is in de afgelopen 2 jaar een essentieel instrument geworden in de strijd tegen cryptofraude, vooral wanneer gestolen middelen via blockchainnetwerken worden weggesluisd. Door de transparantie van de blockchain kunnen deskundigen frauduleuze transacties volgen, ook als deze via meerdere adressen of complexe routes lopen. Hierdoor ontstaan juridische mogelijkheden om de gestolen digitale activa veilig te stellen en fraudeurs aan te pakken.

Detectie van exchanges en KYC-gegevens

Blockchaintracing kan specifieke blockchainadressen koppelen aan gereguleerde crypto-exchanges die Know Your Customer (KYC)-procedures toepassen. Dit betekent dat zodra cryptovaluta op een exchange-account terechtkomt, de identiteit van de account-houder traceerbaar is. Hiervoor is wel altijd een rechtszaak nodig, crypto wordt immers anoniem doorgezonden. Fraudeurs hebben doorgaans geen plausibele verklaring voor het ontvangen van crypto uit fraude in hun account, aangezien er geen tegenprestatie tegenover de ontvangst stond. Dit gebrek aan legitimiteit versterkt de positie van slachtoffers in juridische procedures. Die zijn overigens niet eenvoudig – de zaken hebben vrijwel altijd een internationaal karakter.

Bevriezing van accounts en freezing orders

Vrijwel alle exchanges hebben in hun voorwaarden staan dat zij accounts kunnen bevriezen bij vermoeden van fraude of witwassen. Dat betekent niet dat zij op basis van de eerste de beste aanvraag van een derde zomaar accounts bevriezen. Inschakeling van een gespecialiseerde advocaat en een tracingbureau met een goede naam is essentieel. Er bestaan helaas ook buitenlandse bureaus die erg duur zijn en veel beloven maar niets waarmaken. Een tracingrapport van een gespecialiseerd Nederlands bureau zoals Dataexpert toont niet alleen de route van de gestolen crypto aan, maar dient ook als objectief bewijs voor rechtbanken. Nederlandse rechters hebben inmiddels talloze bevriezingsbevelen (freezing orders) uitgevaardigd op basis van dergelijke rapporten, waardoor de waarde veilig wordt gesteld voor slachtoffers.

Complexe wegsluisroutes en causale verbanden

Zelfs bij nieuwe, geavanceerde wegsluistechnieken – zoals het versnipperen van bedragen om onder de radar van de transactiemonitoring van exchanges te blijven, het omwisselen van crypto-soorten of het gebruik van meerdere blockchains – kunnen experts causale verbanden aantonen. Bijvoorbeeld:

  • Gestolen crypto wordt vaak via tussentijdse adressen verdeeld in kleinere porties, maar komt uiteindelijk weer bij elkaar in clusters

  • Via analyse van transactiepatronen blijkt dat deze porties uiteindelijk terug te leiden zijn naar de oorspronkelijke fraude of zelfs dat sprake is van een scamcluster

  • Deze inzichten zijn cruciaal om exchanges te overtuigen accounts tijdelijk te blokkeren.

Risico’s en beperkingen

Elke vorm van onderzoek loopt achter de feiten aan. Een belangrijk risico blijft dat fraudeurs crypto snel doorverkopen of via andere blockchains wegsluizen. Snel handelen is dus essentieel: zodra een ontvangend exchange-adres is geïdentificeerd, moet dit direct worden bevroren. Anderzijds doen veel slachtoffers en opsporingsdiensten niets en kunnen fraudeurs zich dus ook veilt voelen bij een exchange en hun crypto langere tijd bewaren bij een exchange omdat zij geen rekening houden met bevriezing van het account. Daarnaast richt blockchaintracing zich op één blockchain per analyse, waardoor cross-chain transacties extra uitdagingen opleveren.

Jurisprudentie en samenwerking

Ons kantoor werkt samen met Dataexpert, dat gebruikmaakt van de meest geavanceerde tools van Chainalysis en TRM Labs. Deze software detecteert niet alleen transactieroutes, maar classificeert ook wallets op basis van risicoprofielen. Dankzij deze samenwerking is jurisprudentie ontstaan waarbij Nederlandse rechters blockchaintracing accepteren als betrouwbaar bewijsmiddel. De techniek ontwikkelt zich continu, bijvoorbeeld door verbeterde detectie van crypto-swaps en mixers en het bijwerken van identificerend informatie over bijvoorbeeld nested services (verborgen exchanges). Proactief en adequaat optreden – combinaties van tracingrapporten, freezing orders en samenwerking met exchanges – is de meest effectieve aanpak om gestolen crypto terug te vorderen met een stijgend succespercentage, al moet gezegd dat er exchanges zijn die niet goed meewerken en die rechterlijke bevelen in de wind slaan. In die gevallen kan dat weer leiden tot een ander soort rechtszaak waarbij de schade als gevolg van het niet naleven van een bevriezingsbevel bij de exchange wordt geclaimd. Hiervan is een verdere disciplinering van exchanges te verwachten.