Zaakwaarneming is een begrip uit het Nederlandse Burgerlijk Wetboek.  Zaakwaarneming houdt in dat iemand het belang van aan ander behartigt. Deze persoon dient de kosten daarvan te vergoeden.

Juridische betekenis van zaakwaarneming

De bedoeling van het wetsartikel is om een grondslag voor een claim te scheppen voor de situatie waarin het redelijk is dat iemand de kosten draagt voor handelingen die een andere persoon in alle redelijkheid voor hem of haar dan wel in zijn of haar naam heeft verricht, zonder dat vooraf toestemming is gegeven voor de bemoeienissen. De verplichting om de kosten van de zaakwaarnemer te vergoeden vloeit dus niet voort uit vooraf gemaakte afspraken die immers niet zijn gemaakt. De “behoefte” aan zaakwaarneming ontstaat doorgaans onvoorzien, door omstandigheden waarmee vooraf geen rekening werd gehouden door degene wiens zaken worden waargenomen.

Zaakwaarneming in het gewone taalgebruik

In het gewone taalgebruik kan het woord zaakwaarnemer een andere betekenis hebben dan de wettelijke definitie. Met een zaakwaarnemer wordt in gewoon Nederlands meestal een persoon bedoeld die is aangesteld om belangen waar te nemen, bijvoorbeeld in de zakenwereld of in de sport. De taak van de zaakwaarnemer berust dan op een vooraf gemaakte afspraak. Doorgaans is dan ook een afspraak gemaakt over de vergoeding die de zaakwaarnemer voor zijn diensten ontvangt.

Wetsartikel

De wettelijke definitie van zaakwaarneming staat in artikel 6:198 BW: “Zaakwaarneming is het zich willens en wetens en op redelijke grond inlaten met de behartiging van eens anders belang, zonder de bevoegdheid daartoe aan een rechtshandeling of een elders in de wet geregelde rechtsverhouding te ontlenen”.

Wat is een redelijke grond?

De definitie maakt duidelijk dat de zaakwaarneming redelijk moet zijn. Juridische geschillen kunnen ontstaan over de vraag of de persoon wiens zaken ongevraagd zijn waargenomen wel of niet de kosten van de zaakwaarnemer moet vergoeden. De rechter zal zich dan de vraag stellen of een weldenkend mens in de gegeven omstandigheden – die van geval tot geval anders zijn – de belangen van de ander mocht gaan behartigen. Gedacht kan worden aan allerlei noodsituaties die bij afwezigheid van de persoon wiens zaken worden waargenomen, moeten worden opgelost. Bijvoorbeeld schade aan een woning bij brand of storm of door inbraak, waarbij de buurman schadebeperkende maatregelen neemt om erger te voorkomen. Er zijn natuurlijk ook zaken waarin de rechter tot de conclusie komt dat de bemoeienis niet redelijk was. De kosten die de zaakwaarnemer heeft gemaakt, komen dan voor eigen rekening.

 Zaakwaarneming dekt restgevallen af

Het recht kent talloze soorten overeenkomst waarbij iemand iets voor de ander doet. Opdracht, beheer, vertegenwoordiging, volmacht, lastgeving, en waarneming hebben met elkaar gemeen dat vooraf in meer of mindere mate afspraken zijn gemaakt over de behartiging van de belangen van een ander: er bestaat wilsovereenstemming over het feit dat de een zich met de zaken van een ander zal gaan belasten Dat is precies het element dat bij zaakwaarneming ontbreekt: er is wel sprake van het zich inlaten met andermans zaken, maar daarover zijn vooraf geen afspraken gemaakt.

Zorgplicht

Wie aan zaakwaarneming begint, handelt niet vrijblijvend. Zaakwaarneming moet namelijk zorgvuldig gebeuren en worden voltooid: het mag niet half gebeuren. Dat blijkt uit artikel 6:199 lid 1 BW, lid 1: “De zaakwaarnemer is verplicht bij de waarneming de nodige zorg te betrachten en, voor zover dit redelijkerwijze van hem kan worden verlangd, de begonnen waarneming voort te zetten”. Deze wettelijke verplichting brengt mee dat er dus ook juridische geschillen kunnen ontstaan waarbij het niet om de zaakwaarnemer gaat die zijn kosten vergoed wil zien, maar om de schade die een persoon heeft geleden omdat de zaakwaarnemer onzorgvuldig heeft geopereerd.

Afleggen van rekening en verantwoording

Logisch is verder de wettelijke verplichting dat de zaakwaarnemer een deugdelijke specificatie moet kunnen geven van de kosten die hij gemaakt heeft. Dat blijkt uit artikel 6:199 lid 2 BW: “De zaakwaarnemer doet, zodra dit redelijkerwijze mogelijk is, aan de belanghebbende verantwoording van hetgeen hij heeft verricht. Heeft hij voor de belanghebbende gelden uitgegeven of ontvangen, dan doet hij daarvan rekening”.

Zaakwaarnemer heeft recht op vergoeding

De kern van de wettelijke regeling over zaakwaarneming is de bepaling waarin staat dat de zaalwaarnemer recht heeft op vergoeding van zijn schade. Onder schade moet in dit verband doorgaans worden verstaan: gemaakte kosten. Rechtszaken over zaakwaarneming gaan vrijwel altijd over de hoogte van deze schadevergoeding dan wel over de vraag of de zaakwaarneming wel of niet redelijk was. De vergoedingsregeling staat in artikel 6:200 leden 1 en 2 BW:  “(1) De belanghebbende is, voor zover zijn belang naar behoren is behartigd, gehouden de zaakwaarnemer de schade te vergoeden, die deze als gevolg van de waarneming heeft geleden. (2) Heeft de zaakwaarnemer in de uitoefening van een beroep of bedrijf gehandeld, dan heeft hij, voor zover dit redelijk is, bovendien recht op een vergoeding voor zijn verrichtingen, met inachtneming van de prijzen die daarvoor ten tijde van de zaakwaarneming gewoonlijk werden berekend.”

Voorbeeld uit de praktijk

Een voorbeeld uit onze praktijk maakt duidelijk in welk geval zaakwaarneming kan dienen als grondslag voor een vordering tot betaling van gemaakte kosten. Van een overledene zijn geen erfgenamen bekend. Een buurman geeft opdracht aan een uitvaartonderneming om de begrafenis te verzorgen. De uitvaartondernemer heeft een overeenkomst gesloten met de buurman en niet met de erfgenaam (die later alsnog bekend wordt). Om die reden moet de buurman de uitvaartkosten betalen aan het uitvaartbedrijf. De buurman wil dat bedrag vervolgens claimen bij de erfgenaam op grond van zaakwaarneming. De erfgenaam weigert te betalen, maar wordt uiteindelijk door de rechter veroordeeld (lees hier meer).