ING heeft van het Openbaar Ministerie een hoge boete gehad omdat de bank niet goed optreedt tegen witwassers. Criminelen die geld doorsluizen via ING worden door de bank niet op de juiste manier aangepakt.

Er zijn veel ontwikkelingen op het gebied van witwassen, met name door nieuwe technologische mogelijkheden. De Nederlandsche Bank (DNB) houdt niet alleen toezicht op de stabiliteit, maar – geheel volgens de tijdgeest – ook op de integriteit van de financiële sector. Trustkantoren kunnen daarover meepraten: de regels zijn zo aangescherpt dat je haast zou denken dat de sector ongewenst is.

Transactiemonitoring is “hot”

Eén van de interessantste ontwikkelingen vind je bij “transactiemonitoring”, waar vooral banken en betaalinstellingen mee te maken hebben. Transactiemonitoring is overigens niet nieuw, en het logische vervolg op de toetsing bij het aannemen van nieuwe klanten. DNB verwacht van financiële instellingen dat zij klanten met dubieuze doelstellingen weigeren. Maar de bedoelingen van nieuwe klanten zijn niet altijd duidelijk: waarvoor de cliënt de rekening gaat gebruiken weet je pas later. Oplichters en semi-oplichters met allerlei achtergronden hebben een betaalrekening nodig om hun praktijken uit te voeren. Denk aan boilerrooms die “inleg” willen ontvangen, high tech fraudeurs zoals hackers die azen op losgeld, en organisatoren van piramidespelen. De ware bedoeling van dit soort criminelen zal na een tijdje wel duidelijk kunnen worden voor een oplettende financiële instelling, terwijl de slachtoffers nog rustig slapen – zij missen nog inzicht in de mutaties op de rekening. Denk aan de situatie dat op de rekening van een pas opgerichte BV hoge omzetten binnenkomen die direct naar een rekening in het buitenland worden doorbetaald. Zo’n geldstroom kan (achteraf) een onderdeel zijn van een oplichtingsconstructie en uit het brein van een crimineel komen.

Red flags

De gedachte van DNB is dat algoritmes die ongebruikelijke of opmerkelijke transacties op rekeningen detecteren de banken alert dienen te maken. Een juridische verplichting om in te grijpen in de criminele geldstroom van de klant om slachtoffers te beschermen is dan niet ver weg meer. Uiteraard blijft het nemen van dergelijke vergaande beslissingen mensenwerk, maar technologie zal wel steeds verfijndere “red flags” gaan leveren. Intussen worden criminelen ook steeds slimmer. Rechtstreeks geld van Nederland naar de Oekraine doorstorten is niet zo handig, maar als het loopt via tussenstations in Midden-Europa wordt het al lastiger voor een Nederlandse bank om iets verdachts in de geldstroom te zien, afhankelijk van wat je onder “gebruikelijk” verstaat. De verhoogde normen die de toezichthouder aan de financiële sector oplegt zijn koren op de molen voor advocaten die rechtshulp geven aan slachtoffers van fraude en oplichting. Voor banken geldt een zorgplicht. De eerste associatie bij het woord zorgplicht is: zorg goed voor je eigen cliënten. Maar de zorgplicht gaat verder. Volgens de rechtspraak van de Hoge Raad (HR 23 december 2005, NJ 2006, 289) hebben banken ook een zorgplicht tegenover derden. Dus ook tegenover slachtoffers van een boilerroom, die verleid worden om hun inleg te storten op een betaalrekening bij een bank waar zij zelf geen rekening hebben lopen.

Meer rechtszaken?

Wat in de toekomst in de rechtszaal gaat spelen kunt u nu wel raden. De bank die zijn transactiemonitoring technisch niet op orde heeft en zich laat gebruiken door criminelen, gaat nat. En niet alleen omdat het Openbaar Ministerie hard optreedt zoals bij ING. De bank die geen verkeerstoren optuigt met bankiers van vlees en bloed die geldstromen blokkeren na een melding van het systeem, kan rekenen op schadeclaims. Dat een rekening gebruikt wordt voor criminele doeleinden is opeens geen wijsheid achteraf meer, maar een feit dat de bank had moeten onderkennen op grond van zijn technologische kennis. En dat in een vroeg stadium, als de transacties nog geblokkeerd kunnen worden. Financiële criminelen zijn erg goed in het wegsluizen van geld naar zonnige postbuseilanden: daar valt voor slachtoffers weinig te halen. Het ligt anders bij een bank die de trend te laat aanvoelt. Bij de banken vallen harde euro’s schadevergoeding te halen, als zij een onrechtmatige daad plegen tegenover hun eigen clienten of derden omdat zij hun transactiemonitoring niet op orde hebben. De boete die ING kreeg van het Openbaar Ministerie is koren op de molen van opgelichte particulieren en bedrijven tegen de banken. De eerste rechtszaken lopen al en mijn indruk is dat de banken nog moeten wennen aan de ontwikkelingen.

ING tegen Foot Locker: succes voor fraude-slachtoffers

Het belang van transactiemonitoring dringt inmiddels ook door tot de gepubliceerde rechtspraak (er worden veel schikkingen getroffen met geheimhouding omdat banken niet van negatieve publiciteit houden). ING is in 2017  in de Footlocker-zaak veroordeeld om schadevergoeding te betalen in een fraudezaak. Footlocker werd slachtoffer van oplichting, gepleegd door een klant van ING. De bank reageerde veel te traag en onhandig op de ongebruikelijke transacties. Lees hier het artikel over deze zaak. ING heeft overigens hoger beroep ingesteld; de rechtspraak is nog in ontwikkeling, maar de boete die ING inmiddels kreeg voorspelt niet veel goeds voor de bank.

Boete

De boete die ING heeft gekregen van het Openbaar Ministerie is gebaseerd op het feit dat ING niet goed optreedt tegen witwassers. Het OM heeft onder meer vastgesteld dat de bank transactiemonitoring te beperkt toepast. De boete versterkt de rechtspositie van slachtoffers van fraude gepleegd door criminelen met een rekening bij ING Bank in civiele rechtszaken. De grote vraag is of andere banken hun processen beter op orde hebben. Onze indruk is van niet. Ons kantoor heeft – toeval wellicht – meerdere zaken in behandeling, maar op dit moment niet tegen ING….

Gepubliceerd door Marius Hupkes