In september 2019 sloot een cliënt van ons kantoor een overeenkomst met een Cypriotische broker die beleggingsdiensten aanbiedt via een online handelsplatform. Deze diensten omvatten onder andere handel in Contracts for Difference (CFD’s), complexe en risicovolle financiële producten waarbij wordt gespeculeerd op koersstijgingen of -dalingen van onderliggende waarden zoals aandelen, valuta of grondstoffen. Aanvankelijk kreeg onze cliënt een “retailaccount” met een hefboomwerking van maximaal 1:30, conform het besluit van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Enkele dagen later werd dit account echter opgewaardeerd naar een professioneel account met een veel hogere hefboomwerking van maximaal 1:400. Binnen twee maanden verloor onze cliënt €37.000 door beleggingen in CFD’s. Hij stelde dat de overeenkomst tot stand was gekomen en uitgevoerd op basis van oneerlijke handelspraktijken en dat de broker bovendien in strijd had gehandeld met het AFM-besluit. Op grond hiervan vorderde hij vernietiging van de overeenkomst en terugbetaling van zijn inleg.

Uitspraak van de rechtbank

De Rechtbank Noord-Holland oordeelde op 23 juni 2021 dat de broker zich schuldig had gemaakt aan oneerlijke handelspraktijken en dat de overeenkomst vernietigd moest worden. De rechtbank stelde het volgende vast:

  • Misleidende handelspraktijken: de broker gebruikte nepadvertenties met bekende Nederlanders (zonder hun toestemming) om klanten te werven. Dit was misleidend en beïnvloedde het besluit van onze cliënt om zich te registreren.

  • Agressieve handelspraktijken: Bij het upgraden naar een professioneel account oefende de broker ongepaste druk uit op cliënt, waarbij hem werd gevraagd om onjuiste antwoorden te geven op vragenlijsten. Dit leidde tot een statuswijziging die hem blootstelde aan veel hogere risico’s.

  • Schending van regelgeving: De upgrade naar een professioneel account was in strijd met het AFM-besluit, dat handel in CFD’s met een hefboom hoger dan 1:30 verbiedt voor retailklanten.

De rechtbank vernietigde niet alleen de raamovereenkomst, maar ook de daaropvolgende upgrade naar het professioneel account en alle afgesloten CFD-contracten. Het dictum luidde letterlijk: “vernietigt de in september 2019 tussen [eiser 1] en de broker gesloten overeenkomst (inclusief de daarvan deel uitmakende upgrade naar een professioneel account) en de daarmee samenhangende CFD’s”. Dit betekende dat de broker verplicht was om de volledige inleg van €37.000 terug te betalen.

Vernietiging nader uitgelegd

Vernietiging is een juridisch middel waarmee een overeenkomst wegens gebreken bij de totstandkoming kan worden teruggedraaid. Het gevolg is dat partijen worden teruggebracht naar de situatie alsof de overeenkomst nooit heeft bestaan. In dit geval was vernietiging mogelijk op grond van artikel 6:193j lid 3 BW, omdat de overeenkomst tot stand was gekomen door oneerlijke handelspraktijken.

Een bijzonder aspect in deze zaak betrof de vraag wat precies werd vernietigd. De rechtbank maakte expliciet onderscheid tussen verschillende onderdelen van de contractuele relatie: de initiële raamovereenkomst, de statuswijziging naar professioneel account, en afzonderlijke CFD-contracten. Dit onderscheid is relevant omdat CFD’s elk afzonderlijk als contract moeten worden beschouwd.

Duurovereenkomsten en wijziging naar professioneel account

De wettelijke regeling voor oneerlijke handelspraktijken lijkt niet specifiek toegesneden op duurovereenkomsten die tussentijds worden gewijzigd, zoals hier gebeurde bij de statuswijziging naar professioneel belegger. Bij zo’n wijziging gaan andere regels gelden: professionele beleggers genieten minder bescherming onder MiFID II-regelgeving dan retailbeleggers. Dit omvat onder andere:

  • Toegang tot hogere hefbomen.

  • Minder strikte eisen voor informatieverstrekking door brokers.

De rechtbank benadrukte dat deze statuswijziging zelf ook als vernietigbare rechtshandeling kon worden aangemerkt, omdat deze onder invloed van misleiding tot stand was gekomen.

Het AFM-besluit en beoordeling

Het AFM-besluit uit 2019, dat handel in CFD’s met hoge hefbomen voor retailklanten verbiedt, speelde een cruciale rol in deze zaak. De rechtbank stelde vast dat F1 Markets dit verbod had geschonden door via een statuswijziging alsnog CFD’s met een hefboom hoger dan 1:30 aan te bieden. Dit besluit geldt ook voor buitenlandse brokers die diensten aanbieden aan Nederlandse consumenten.

Verfijning van jurisprudentie

Deze uitspraak past binnen een reeks vonnissen waarin overeenkomsten over CFD-producten wegens oneerlijke handelspraktijken zijn vernietigd. Wat deze uitspraak onderscheidt, is het oog voor verschillende momenten waarop misleiding plaatsvond tijdens de looptijd van het traden:

  • Misleiding bij werving via nepadvertenties.

  • Misleiding bij het aangaan van de raamovereenkomst.

  • Misleiding bij statuswijziging naar professioneel account.

  • Misleiding tijdens advisering over individuele trades.

De rechtbank plaatste het beginpunt van de misleiding al vóórdat er überhaupt gehandeld werd in CFD’s, namelijk bij werving via nepadvertenties. In andere zaken begint misleiding vaak pas tijdens advisering over beleggingen.

Conclusie

Dit vonnis biedt een verfijning van bestaande jurisprudentie over oneerlijke handelspraktijken in de CFD-sector door expliciet aandacht te besteden aan verschillende fasen binnen duurovereenkomsten. Het benadrukt hoe misleiding zich kan uitstrekken over meerdere momenten en rechtshandelingen binnen één contractuele relatie, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor juridische beoordeling en handhaving tegen malafide brokers.