Het komt regelmatig voor dat procederende partijen een schikking treffen om hun geschil op te lossen. Dat kan ook tijdens de procedure gebeuren, bijvoorbeeld op een “comparitie van partijen”: een zitting in een civiele zaak, of tijdens een zitting in een kort geding. De afspraken die de partijen maken worden doorgaans meteen door de rechter vastgelegd in een proces-verbaal.
Het voordeel van een proces-verbaal
Vastlegging in het proces-verbaal heeft voor de eiser het voordeel dat de deurwaarder zo nodig kan “executeren”. Het proces-verbaal is namelijk een “titel” waarmee – als het nodig is – beslag kan worden gelegd om de afspraak af te dwingen. Voor de eiser is een door de rechter en de griffier opgesteld proces-verbaal dus beter dan een contract (vaststellingsovereenkomst) waarin de schikking wordt vastgelegd. Zo’n overeenkomst is namelijk geen “titel”; de afspraak is weliswaar geldig, maar er moet wel opnieuw worden geprocedeerd om de schikking af te dwingen. Omdat de zaak duidelijk is zal de rechter de eiswaarschijnlijk toewijzen, maar deze stap kost wel tijd en geld. Daarom vraagt de eisende partij in een incassozaak als er een schikking komt bijna altijd om vastlegging in een proces-verbaal.
Als de schuldeiser niets doet
Stel nu dat de partij die moet betalen – de schuldenaar – ondanks de gesloten schikking niet nakomt en de schuldeiser enige tijd niets doet. Jaren later komt de schuldeiser alsnog in actie: hij legt beslag. Het lijkt een onwaarschijnlijke situatie, maar er kunnen allerlei redenen zijn waarom er lange tijd niets gebeurt. De schuldenaar kan bijvoorbeeld zoek zijn, in het buitenland verblijven, of persoonlijk failliet zijn (zodat de schuldeiser buiten spel staat) waarna het faillissement wordt opgeheven. In deze situatie gaat een verjaringstermijn lopen.
Wat is verjaring?
Als een schuldeiser een recht heeft maar langere tijd niets doet om dat recht te realiseren, dan krijgt de andere partij op enig moment het recht om niet meer aangesproken te kunnen worden. Dat wordt verjaring genoemd. De wet kent verschillende verjaringstermijnen: korte en lange, en er zijn ook verschillende types verjaringstermijnen. Welke termijn van toepassing is, staat per geval in de wet.
Wanneer verjaart nu een schikking?
Voor vonnissen en andere rechterlijke uitspraken geldt volgens de wet een verjaringstermijn van 20 jaar. Dat is lang. Het betekent dat een schuldenaar die al lang vergeten is dat hij ooit in een rechtszaak zat, alsnog te maken kan krijgen met een bezoek van de deurwaarder. De wettelijke rente loopt al die tijd door. Stel nu dat de deurwaarder niet langskomt met een vonnis, maar met een proces-verbaal, en hij doet dat pas na 10 jaar. Wat is dan de verjaringstermijn? Een proces-verbaal lijkt op een vonnis. Op beide documenten staat een stempel van de rechtbank en de woorden “In naam van de koning”. De gedachte dat voor het executeren van een vonnis een verjaringstermijn van 20 jaar geldt is dus helemaal niet vreemd.
Hoge Raad: vijf jaar
De Hoge Raad heeft als hoogste rechter de vraag beantwoord wat de verjaringstermijn is van een proces-verbaal. De Hoge Raad legt in een uitspraak van 27 november 2015 uit wat het verschil is tussen een vonnis en een proces-verbaal. Uiteindelijk is een proces-verbaal niet meer of minder dan een vastlegging van de afspraak die de partijen over hun zaak hebben gemaakt. De rechter beslist zelf niet. De verjaringstermijn is dan ook hetzelfde als bij een “gewone” afspraak tussen partijen, die op een andere manier is vastgelegd (bijvoorbeeld een vaststellingsovereenkomst, een convenant, of gewoon in een paar emails). De schuldenaar, die een kort geding had aangespannen om een beslag van de deurwaarder op te heffen, krijgt dus – na hoger beroep bij het gerechtshof en de cassatieprocedure bij de hoogste rechter gelijk.
Conclusie en tips
Voor schuldeisers geldt dat het verstandig is de verjaringstermijn goed te noteren en te bewaken. Een verjaring kan worden voorkomen met een brief waarin alle rechten worden voorbehouden. Dit wordt stuiting genoemd. Door een stuitingsbrief te sturen, begint de verjaringstermijn opnieuw te lopen. Voor schuldenaars die na jaren te maken krijgen met een aanspraak die voortvloeit uit een proces-verbaal, is het lonend na te gaan of de claim al is verjaard. Bij schikkingen geldt de korte termijn van 5 jaar. Als de zaak verjaard is, vervalt het recht om te executeren.
Geplaatst door Marius Hupkes
Lees hier meer artikelen van Marius Hupkes.
